Nghiên cứu: The Shadow Economy In Industrial Countries

Tổng Quan Nghiên Cứu: Kinh Tế Ngầm ở Các Nước Công Nghiệp

Bài viết “Kinh tế ngầm ở các nước công nghiệp” của Dominik H. Enste, công bố trên IZA World of Labor năm 2018, đi sâu vào bản chất và quy mô của kinh tế ngầm (shadow economy) tại các quốc gia phát triển. Nghiên cứu này không chỉ xem xét kinh tế ngầm như một vấn đề kinh tế đơn thuần mà còn phân tích các yếu tố chính trị, xã hội ảnh hưởng đến nó. Enste nhấn mạnh rằng, để giảm thiểu quy mô của kinh tế ngầm, cần có một cách tiếp cận đa chiều, kết hợp cải thiện thể chế chính thức và giảm sức hấp dẫn của các hoạt động phi chính thức. Thay vì chỉ tập trung vào các biện pháp trừng phạt, tác giả đề xuất một chiến lược toàn diện hơn, tập trung vào việc tăng cường đạo đức thuế và cải thiện chất lượng quản trị quốc gia.

Định Nghĩa và Đo Lường Kinh Tế Ngầm

Khái niệm đa dạng

Một trong những thách thức lớn nhất khi nghiên cứu về kinh tế ngầm là sự phức tạp trong việc định nghĩa nó một cách chính xác. Theo Enste (2018), kinh tế ngầm bao gồm một loạt các hoạt động kinh tế nằm ngoài khuôn khổ chính thức và các quy định của nhà nước. Các hoạt động này có thể bao gồm từ những hình thức lao động “mềm” như làm thêm giờ không khai báo, đến các hoạt động bất hợp pháp như trốn thuế, gian lận xã hội và các hoạt động tội phạm.

Để hiểu rõ hơn về kinh tế ngầm, cần phân biệt giữa các hoạt động sản xuất và tiêu thụ hàng hóa, dịch vụ trong hộ gia đình, các hình thức lao động không chính thức và các hoạt động kinh tế tội phạm. Kinh tế ngầm thường được xem là một phần bổ sung cho nền kinh tế chính thức, nơi các giao dịch diễn ra một cách bí mật để tránh các quy định, thuế và chi phí đăng ký (Enste, 2018).

Phương pháp đo lường và thách thức

Việc đo lường quy mô của kinh tế ngầm là một nhiệm vụ khó khăn, vì các hoạt động này thường được che giấu và không được ghi nhận trong các thống kê chính thức. Enste (2018) chỉ ra rằng có hai phương pháp chính để ước tính quy mô của kinh tế ngầm: phương pháp gián tiếp và phương pháp trực tiếp.

• Phương pháp gián tiếp: Sử dụng các chỉ số kinh tế vĩ mô như nhu cầu tiền tệ và mô hình MIMIC (multiple indicators, multiple causes) để ước tính quy mô của kinh tế ngầm. Phương pháp này dựa trên các mối quan hệ giữa các biến số kinh tế và các yếu tố ảnh hưởng đến kinh tế ngầm.
• Phương pháp trực tiếp: Dựa trên dữ liệu vi mô và các cuộc khảo sát để thu thập thông tin về các hoạt động kinh tế không chính thức. Tuy nhiên, phương pháp này thường rất phức tạp và tốn kém, và khó có thể thu thập được dữ liệu đại diện từ các cuộc khảo sát. https://luanvanaz.com/phan-loai-du-lieu-dinh-tinh-va-dinh-luong.html

Enste (2018) nhấn mạnh rằng các phương pháp khác nhau có thể cho ra các kết quả ước tính khác nhau về quy mô của kinh tế ngầm. Do đó, việc lựa chọn phương pháp phù hợp và hiểu rõ các hạn chế của từng phương pháp là rất quan trọng để có được một bức tranh chính xác về kinh tế ngầm.

Quy Mô Kinh Tế Ngầm ở Các Nước Công Nghiệp

Sự khác biệt giữa các quốc gia

Nghiên cứu của Enste (2018) cho thấy quy mô của kinh tế ngầm ở các nước công nghiệp có sự khác biệt đáng kể. Dựa trên dữ liệu kinh tế vĩ mô, kinh tế ngầm ở các nước OECD phát triển thường nhỏ hơn so với các nước Trung và Đông Âu. Tuy nhiên, ngay cả trong các nước OECD, cũng có sự khác biệt lớn. Ví dụ, ở Mỹ, Thụy Sĩ, Áo, Nhật Bản và New Zealand, kinh tế ngầm chiếm 10% GDP chính thức hoặc ít hơn. Trong khi đó, ở các nước Đông Âu và một số nước Nam Âu như Hy Lạp, Ý, Bồ Đào Nha và Tây Ban Nha, kinh tế ngầm chiếm 20% GDP chính thức hoặc nhiều hơn.

Xu hướng giảm

Một điểm đáng chú ý là quy mô của kinh tế ngầm đã giảm kể từ năm 2003 ở hầu hết các quốc gia. Ví dụ, ở Đức, kinh tế ngầm đã giảm từ 17% xuống 11% vào năm 2018, ở Pháp giảm từ 15% xuống 12%, và ở Ý giảm từ 26% xuống 19% (Enste, 2018). Điều này có thể là do các chính sách và biện pháp nhằm giảm thiểu kinh tế ngầm đã được thực hiện ở nhiều quốc gia.

Dữ liệu khảo sát

Một cuộc khảo sát của EU vào năm 2007 và 2013 cho thấy quy mô của kinh tế ngầm nhỏ hơn nhiều so với ước tính dựa trên dữ liệu kinh tế vĩ mô. Khoảng 11% người châu Âu cho biết đã mua hàng hóa hoặc dịch vụ được sản xuất thông qua lao động không khai báo trong năm trước đó (Enste, 2018). Tuy nhiên, tỷ lệ này khác nhau giữa các quốc gia, với Hy Lạp và Hà Lan có tỷ lệ cao nhất (30% và 29%), và Ba Lan và Đức có tỷ lệ thấp nhất (5% và 7%).

Nguyên Nhân Của Kinh Tế Ngầm

Các yếu tố chính

Enste (2018) xác định một số yếu tố chính ảnh hưởng đến sự phát triển của kinh tế ngầm ở các nước công nghiệp. Dựa trên các nghiên cứu khoa học, các yếu tố quan trọng nhất bao gồm:

1. Gánh nặng thuế và đóng góp an sinh xã hội: Đây là một trong những yếu tố quan trọng nhất, ảnh hưởng đến quyết định tham gia vào kinh tế ngầm của người dân và doanh nghiệp. https://luanvanaz.com/ly-thuyet-lua-chon-hop-li.html
2. Mức độ và cường độ của các quy định: Các quy định chặt chẽ, đặc biệt là trên thị trường lao động, có thể làm tăng chi phí tuân thủ và tạo động lực cho các hoạt động kinh tế không chính thức.
3. Sự tham gia của công dân và lòng trung thành với các thể chế công: Sự suy giảm lòng tin vào chính phủ và các thể chế công có thể làm giảm đạo đức thuế và tăng cường sự chấp nhận đối với các hoạt động kinh tế ngầm.
4. Đạo đức thuế: Sự sẵn sàng nộp thuế của người dân, một phần do tham nhũng và sự suy giảm chất lượng của các thể chế công, cũng là một yếu tố quan trọng.

Ảnh hưởng của thuế và quy định

Nhiều nghiên cứu thực nghiệm đã chỉ ra rằng gánh nặng thuế và đóng góp an sinh xã hội là một trong những động lực quan trọng nhất của sự phát triển kinh tế ngầm (Enste, 2018). Sự khác biệt giữa tổng chi phí lao động trong nền kinh tế chính thức và thu nhập sau thuế từ công việc là một yếu tố quyết định. Khi sự khác biệt này lớn, người dân và doanh nghiệp sẽ có xu hướng tìm cách giảm thiểu chi phí và tham gia vào kinh tế ngầm để trốn thuế và các khoản đóng góp.

Các quy định cũng có tác động đáng kể đến kinh tế ngầm. Các quy định chặt chẽ có thể làm tăng chi phí lao động và hạn chế sự tự do lựa chọn của những người tham gia vào nền kinh tế chính thức. Điều này tạo ra một động lực để làm việc trong kinh tế ngầm, nơi các quy định này có thể được bỏ qua (Enste, 2018).

Các yếu tố ở Đông và Trung Âu

Ở các nước Đông và Trung Âu, các yếu tố khác có thể đóng vai trò quan trọng hơn trong việc thúc đẩy kinh tế ngầm. Các yếu tố này bao gồm:

• Sự thiếu năng lực của các thể chế chính thức: Sự yếu kém của cơ quan lập pháp, bộ máy hành chính và tòa án, kết hợp với tham nhũng, làm suy yếu lòng tin vào các thể chế này.
• Thực thi pháp luật yếu kém: Sự không hiệu quả trong việc thực thi pháp luật và bảo vệ quyền sở hữu tạo điều kiện cho các hoạt động kinh tế ngầm phát triển.
• Chi phí cao và gánh nặng hành chính: Các thủ tục hành chính phức tạp và chi phí cao cho doanh nghiệp có thể khiến việc “ẩn mình trong bóng tối” trở nên cần thiết để tồn tại hoặc thành lập doanh nghiệp.
• Sự chấp nhận rộng rãi đối với lao động bất hợp pháp: Khi lao động bất hợp pháp được chấp nhận rộng rãi, việc chống lại nó trở nên khó khăn hơn.

Hạn Chế và Gợi Ý Chính Sách

Hạn chế trong phân tích

Enste (2018) thừa nhận rằng việc phân tích tác động của kinh tế ngầm là khó khăn và đòi hỏi bằng chứng thực nghiệm toàn diện, điều mà hiện nay còn thiếu. Hầu hết các nghiên cứu tập trung vào ảnh hưởng của kinh tế ngầm đến việc phân bổ nguồn lực và thất thu ngân sách nhà nước. Tuy nhiên, điều quan trọng hơn là tìm hiểu về tác động của các thể chế, chuẩn mực và quy tắc chính thức. Kinh tế ngầm có thể là một dấu hiệu của sự thiếu hụt nghiêm trọng về tính hợp pháp trong các quy tắc điều chỉnh các hoạt động kinh tế chính thức và sự yếu kém trong trật tự xã hội.

Gợi ý chính sách

Để giảm thiểu quy mô của kinh tế ngầm, Enste (2018) đề xuất một chiến lược hai trụ cột:

1. Giảm sức hấp dẫn của kinh tế ngầm:
   • Cải thiện và đơn giản hóa hệ thống thuế để tăng cường sự chấp nhận.
   • Cải cách hệ thống an sinh xã hội bằng cách tăng cường nguyên tắc tương đương (đóng góp nhiều hơn thì nhận lại nhiều hơn).
   • Tăng cường hiệu quả trong hành chính và chống tham nhũng.
   • Tập trung vào tăng trưởng và phúc lợi cao hơn trong khu vực chính thức để giảm áp lực lên ngân sách chính phủ. https://luanvanaz.com/quan-ly-chi-ngan-sach-nha-nuoc.html
   • Bảo vệ quyền sở hữu và tăng cường đầu tư vào cơ sở hạ tầng.
   • Cho phép các thỏa thuận làm việc linh hoạt hơn cho người lao động và người sử dụng lao động.
   • Giảm quy định và thủ tục hành chính.
2. Tăng cường sự tham gia của người dân vào chính phủ:
   • Xây dựng lòng tin và đầu tư vào vốn xã hội (ví dụ, thông qua hỗ trợ trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp).
   • Giảm tập trung hóa.
   • Hỗ trợ các yếu tố dân chủ trực tiếp hơn trong một số lĩnh vực.
   • Khuyến khích sự tham gia của người dân để tăng cường cam kết và lòng trung thành, đồng thời giảm thiểu tình trạng “ăn theo”.

Kết luận

Tóm lại, nghiên cứu của Dominik H. Enste (2018) cung cấp một cái nhìn toàn diện về kinh tế ngầm ở các nước công nghiệp. Tác giả nhấn mạnh rằng việc giảm thiểu quy mô của kinh tế ngầm đòi hỏi một cách tiếp cận đa chiều, tập trung vào việc cải thiện thể chế chính thức, giảm sức hấp dẫn của các hoạt động phi chính thức và tăng cường sự tham gia của người dân vào quá trình ra quyết định của chính phủ. Thay vì chỉ tập trung vào các biện pháp trừng phạt, các nhà hoạch định chính sách nên xem xét kinh tế ngầm như một tín hiệu cho thấy cần phải cải thiện quy định, hệ thống thuế và chất lượng quản trị quốc gia.

Download Nghiên cứu khoa học: The Shadow Economy In Industrial Countries