Kinh nghiệm quản trị nguồn nhân lực Nhật Bản
Kinh nghiệm quản trị nguồn nhân lực Nhật Bản
Hệ thống quản trị nguồn nhân lực Nhật bản chịu ảnh hưởng rất lớn về nền văn hoá truyền thống và tính cách con người trong xã hội Nhật Bản, trong đó những đức tính được đề cao là:
– Sự trung thành với chế độ, hiếu thảo với cha mẹ, chung thuỷ với bạn bè và kính trọng đối với người lớn tuổi.
– Sẵn sàng hy sinh lợi ích cá nhân vì lợi ích tập thể, quốc gia; sự quan tâm xã hội và các giá trị văn hoá tinh thần được đánh giá quan trọng hơn các yếu tố vật chất.
– Các nghi thức xã hội, sinh hoạt tập thể, uy tín, vị trí xã hội.
Ý thức đoàn kết, tính hoà đồng được coi trọng hơn các mâu thuẫn cá nhân.
Vì vậy, tại Nhật bản tập thể nhóm là cơ sở quan trọng của xã hội và có ý nghĩa đặc biệt trong việc kích thích hành vi cá nhân; gia đình được mở rộng ngoài phạm vi của cha mẹ và các con, bao gồm cả dòng tộc, thậm chí dân tộc; công việc được coi trọng, nhân viên có ý thức tổ chức và kỷ luật cao và giáo dục là mục tiêu của cha mẹ cho con cái nhằm mang lại địa vị xã hội và sự đảm bảo kinh tế cho gia đình.
Với đặc điểm của xã hội có truyền thống, có đẳng cấp rõ rệt, có mục tiêu chú trọng và liên kết, chính phủ Nhật Bản đã phát triển cơ chế kinh doanh phù hợp với những đặc trưng sau:
– Phát triển là mục tiêu hàng đầu của doanh nghiệp nhằm tăng tỷ lệ chiếm lĩnh thị trường, khai thác thị trường mới, sản phẩm, kỹ thuật mới, tăng vị trí cạnh tranh của doanh nghiệp.
– Mục tiêu đầu tiên của đầu tư không phải là thu lợi mà là sự liên kết, các doanh nghiệp nương tựa vào nhau cùng gánh chịu rủi ro.
– Doanh nghiệp là một đại gia đình, làm việc có nhóm, bạn, nhiều mối quan hệ chồng chéo.
– Nhân viên và doanh nghiệp cùng chung một vận mệnh do chế độ thâm niên và làm việc suốt đời.
– Tập đoàn kinh tế là cầu nối giữa chính phủ và doanh nghiệp, hỗ trợ cho các doanh nghiệp trong các vấn đề nghiên cứu, tìm hiểu thị trường…đồng thời, giúp cho Chính phủ hiểu được các nhu cầu của doanh nghiệp.
Xem thêm : Kinh nghiệm quản trị nguồn nhân lực Mỹ
Những nét đặc trưng của quản trị nguồn nhân lực Nhật Bản là:
– Chế độ tuyển dụng lâu dài, có thể suốt đời.
– Nhân viên trung thành, quan tâm đến lợi ích lâu dài; có lòng tự trọng, có tinh thần tập thể cao, chăm chỉ, tích cực, nhiệt tình trong công việc, thực hiện hết việc, không hết giờ.
– Đào tạo được áp dụng theo diện rộng, đa kỹ năng; chú ý vấn đề chất lượng và mối quan hệ giữa đào tạo và sử dụng.
– Lương bổng, khen thưởng, kích thích mang tính bình quân; thâm niên vẫn là một yếu tố quan trọng làm cơ sở đề bạt, thăng tiến.
– Có sự phân biệt lớn giữa nam và nữ nhân viên trong tuyển dụng, đào tạo, cơ hội thăng tiến, tiền lương.
– Ra quyết định theo nhóm, nhân viên thích tham gia quản trị.
Với những đặc trưng kể trên, các công ty Nhật Bản đã duy trì được hiệu quả sản xuất rất cao thông qua sự hợp tác giúp đỡ và động viên lẫn nhau của những người cùng làm công chứ không phải cạnh tranh giữa các thành viên riêng biệt. Sự thành công huyền diệu trong quản trị được coi là một trong những nguyên nhân cơ bản giúp Nhật Bản tạo những bước tiến thần kỳ trong phát triển kinh tế giai đoạn 1975 – 1995.
Tuy nhiên, từ cuối 1970 đến nay đặc biệt trong thập kỷ 90, các yếu tố văn hoá, kinh tế, xã hội và công nghệ dần dần hình thành sự đối nghịch về triết lý cuộc sống giữa thế hệ nhân viên trung niên và cao tuổi với lớp thanh niên. Lớp thanh niên Nhật Bản ngày nay đã tiếp cận một phần cách sống phương Tây. Họ không coi trọng yếu tố trung thành với công ty như trước, không đánh giá cao tính ưu việt của chế độ tuyển dụng suốt đời. Ngược lại, họ muốn đề cao yếu tố tự do cá nhân, muốn hưởng thụ nhiều hơn, chú trọng hơn đến các giá trị vật chất, không muốn làm việc nhiều giờ như thế hệ cha ông họ. Mặc dù quản trị nguồn nhân lực của Nhật Bản có những điều chỉnh như chế độ tiền lương thâm niên được bổ sung thêm các yếu tố về hệ thống phẩm chất công việc; thăng tiến có tính đến các yếu tố về khả năng và kết quả thực tế thực hiện công việc nhưng mô hình quản trị Nhật Bản đã không còn phát huy được tác dụng đối với đội ngũ nhân viên trẻ nữa.
Nếu thực hiện phân tích so sánh những nét đặc trưng về văn hoá, cơ chế kinh doanh và quản trị nguồn nhân lực của Nhật bản và Mỹ ta thấy đây là hai trường phái, phong cách hoàn toàn trái ngược nhau nhưng nếu quản trị nguồn nhân lực được thực hiện phù hợp với cơ chế kinh doanh và đặc điểm văn hoá thì vẫn đạt được sự thành công.
Người Mỹ hiện tại có xu hướng quan tâm hơn đến khía cạnh nhân bản và các giá trị văn hoá, tinh thần, gia đình truyền thống; ngược lại, người lao động Nhật Bản đang muốn doanh nghiệp có những biện pháp khuyến khích vật chất, đề cao quyền tự do cá nhân hơn. Quản trị nguồn nhân lực hiện đại của Mỹ đang có xu hướng dùng nhiều biện pháp kích thích tuyển dụng lâu dài, kích thích ý thức tập thể thông qua các hoạt động làm việc theo nhóm,… Những công ty thành công hàng đầu của Mỹ là những công ty có triết lý kinh doanh, văn hóa tổ chức, phong cách làm việc tương đối giống mô hình quản trị Nhật Bản. Ngược lại, nhiều doanh nghiệp của Nhật lại bắt đầu quan tâm đến những yếu tố kích thích vật chất, đánh giá theo kết quả làm việc…
