“`markdown

Du Lịch Ẩm Thực Nông Thôn: Động Lực Phát Triển Kinh Tế Địa Phương Ở Việt Nam

Tóm tắt

Nghiên cứu này khám phá vai trò quan trọng của du lịch ẩm thực trong việc thúc đẩy phát triển kinh tế địa phương tại các vùng nông thôn Việt Nam. Với sự đa dạng của ẩm thực ba miền và xu hướng du lịch trải nghiệm, du lịch ẩm thực nông thôn được xem là một nguồn lực lớn để phát triển kinh tế. Nghiên cứu cũng chỉ ra những khó khăn như hạn chế về cơ sở hạ tầng, nguồn nhân lực và quảng bá. Bài viết phân tích tiềm năng, thực trạng và đề xuất các giải pháp phát triển du lịch ẩm thực nông thôn bền vững, góp phần thúc đẩy kinh tế địa phương và bảo tồn văn hóa truyền thống.

Nội dung chính

Du lịch ẩm thực đang trở thành động lực quan trọng trong phát triển kinh tế địa phương tại các vùng nông thôn Việt Nam. Với kho tàng ẩm thực phong phú, đa dạng của 3 miền Bắc, Trung, Nam cùng với xu hướng du lịch trải nghiệm đang ngày càng phát triển, du lịch ẩm thực nông thôn được ví như “mỏ vàng” để phát triển kinh tế địa phương. Nghiên cứu chỉ ra rằng du lịch ẩm thực không chỉ tạo ra nguồn thu nhập bền vững cho người dân địa phương mà còn góp phần bảo tồn các giá trị văn hóa truyền thống, thúc đẩy phát triển bền vững kinh tế – xã hội nông thôn. Tuy nhiên, việc phát triển du lịch ẩm thực nông thôn hiện nay còn gặp nhiều khó khăn, thách thức như hạn chế về cơ sở hạ tầng, nguồn nhân lực, quảng bá và tiếp cận thị trường. Bài viết phân tích vai trò, tiềm năng, thực trạng của du lịch ẩm thực nông thôn tại Việt Nam, đồng thời đề xuất các giải pháp nhằm phát triển du lịch ẩm thực nông thôn theo hướng bền vững, góp phần thúc đẩy kinh tế địa phương.

Du lịch ẩm thực là một hình thức du lịch trải nghiệm văn hóa thông qua các món ăn địa phương, được hiểu là loại hình du lịch tổ chức và hướng dẫn du khách đến các điểm du lịch để tìm hiểu, thưởng thức, trải nghiệm đồ ăn, thức uống có tính nghệ thuật và văn hóa đặc thù của địa phương, vùng miền, quốc gia [1]. Đây là một trong những lĩnh vực tiềm năng của ngành du lịch Việt Nam, với sự đa dạng và phong phú của các món ăn đặc trưng từ 3 miền Bắc, Trung, Nam. Theo Tổ chức Du lịch thế giới (UNWTO), du khách thường chi trung bình 1/3 chi phí chuyến đi cho ẩm thực. Đồng thời, hơn 80% đơn vị, tổ chức du lịch khi được khảo sát đều xác định, du lịch ẩm thực là yếu tố chiến lược đối với điểm đến, là động lực quan trọng cho phát triển du lịch [2], [3]. Điều này cho thấy, ẩm thực không còn chỉ đóng vai trò là yếu tố phục vụ nhu cầu ăn uống đơn thuần của du khách mà đã dần trở thành một trong những mục đích chính của các chuyến du lịch, chi phối mạnh mẽ tới quyết định lựa chọn điểm đến và kích thích khả năng chi tiêu của du khách [3]. Tham khảo thêm về khái niệm du lịch và sản phẩm du lịch.

Theo ước tính của Hiệp hội Du lịch ẩm thực thế giới (World Food Tourism Association – WFTA), có tới 81% số du khách quốc tế có nhu cầu tìm hiểu ẩm thực địa phương. Họ sẵn sàng dành trung bình 25-35% ngân sách cho các khoản chi tiêu liên quan đến thực phẩm và đồ uống trong hành trình du lịch [3]. Du lịch ẩm thực chính là cơ hội lớn để thúc đẩy kinh tế địa phương và đất nước, tạo điều kiện gia tăng chuỗi giá trị trong nông nghiệp, sản xuất chế biến thực phẩm, đồng thời giữ gìn và quảng bá văn hóa quốc gia ra thế giới [4].

DU LỊCH ẨM THỰC VÀ PHÁT TRIỂN KINH TẾ ĐỊA PHƯƠNG Ở CÁC VÙNG NÔNG THÔN

VAI TRÒ CỦA DU LỊCH ẨM THỰC TRONG PHÁT TRIỂN KINH TẾ NÔNG THÔN

Du lịch nông thôn, trong đó có du lịch ẩm thực, đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển kinh tế địa phương. Theo Tổ chức Du lịch Liên Hợp Quốc (UN Tourism): “Du lịch nông thôn có tiềm năng và vai trò rất lớn trong việc kích thích tăng trưởng kinh tế địa phương và thay đổi xã hội, đóng góp vào GDP và tạo việc làm, cũng như khả năng thúc đẩy phát triển đồng đều (chống tính thời vụ) và trên diện rộng” [5].

Tại Việt Nam, du lịch nông thôn nói chung và du lịch ẩm thực nói riêng là một trong những nội dung quan trọng trong Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới ở nhiều địa phương [5]. Phát triển du lịch nông thôn là một trong những giải pháp nhằm khơi dậy tiềm năng, lợi thế của khu vực nông thôn, gắn với phát triển du lịch cộng đồng, điểm du lịch nông thôn, đồng thời đa dạng hoá các ngành nghề dịch vụ nông thôn để tăng thu nhập của người nông dân, góp phần phát triển kinh tế vùng nông thôn, xây dựng nông thôn mới đi vào chiều sâu, hiệu quả và bền vững [6]. Tham khảo bài viết về khái niệm và sự cần thiết phải xây dựng nông thôn mới.

Phát triển du lịch nông thôn gắn với xây dựng nông thôn mới sẽ tận dụng kết cấu hạ tầng sẵn có để tạo thêm việc làm từ cung ứng dịch vụ, gia tăng thu nhập, góp phần thúc đẩy xóa đói giảm nghèo. Thực tiễn cho thấy, chương trình xây dựng nông thôn mới đóng vai trò hỗ trợ tích cực cho phát triển du lịch nông thôn trong việc nâng cấp, hoàn thiện hệ thống kết cấu hạ tầng, bảo đảm vệ sinh môi trường, giữ gìn và phát huy các giá trị văn hóa, làng nghề truyền thống [6].

Ngược lại, du lịch nông thôn, mà một trong những thế mạnh là du lịch ẩm thực, góp phần nâng cao chất lượng xây dựng nông thôn mới bền vững thông qua việc nâng cao thu nhập, tạo sinh kế cho người dân ở nông thôn, thúc đẩy tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp. Bên cạnh đó, du lịch nông thôn đem lại nhiều lợi ích về kinh tế – xã hội cho người dân địa phương thông qua tạo công ăn việc làm, nâng cao đời sống và có ý nghĩa to lớn trong công cuộc xóa đói giảm nghèo của Đảng và Nhà nước [6].

Ẩm thực là một trong những yếu tố quan trọng góp phần định vị thương hiệu du lịch, phản ánh bản sắc văn hóa của cộng đồng địa phương [2], [3]. Nhận định về vai trò của ẩm thực với du lịch, ông Hà Văn Siêu, Phó Cục trưởng Cục Du lịch Quốc gia Việt Nam cho biết: “Ẩm thực có vai trò quan trọng trong việc tạo nên cảm xúc cho du khách ở mỗi điểm đến. Do đó, ngành nhà hàng, ẩm thực không chỉ góp phần thúc đẩy phát triển du lịch và kinh tế – xã hội, mà còn đóng góp cho việc xây dựng hình ảnh, vị thế của Việt Nam trên thế giới” [3]. Tìm hiểu thêm về vai trò của nhà hàng trong đời sống kinh tế và xã hội hiện đại.

Tầm quan trọng của du lịch ẩm thực đối với phát triển kinh tế địa phương thông qua:

• Đa dạng hóa sinh kế và tạo việc làm cho người dân nông thôn: Du lịch ẩm thực tạo ra cơ hội việc làm cho người dân địa phương, từ sản xuất nguyên liệu, chế biến món ăn đến phục vụ du khách.
• Tăng giá trị cho sản phẩm nông nghiệp: Thông qua du lịch ẩm thực, các sản phẩm nông nghiệp địa phương được nâng cao giá trị, tạo thêm kênh tiêu thụ trực tiếp cho nông sản.
• Bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa ẩm thực địa phương: Du lịch ẩm thực góp phần gìn giữ và phát huy các giá trị văn hóa ẩm thực truyền thống, làm phong phú thêm trải nghiệm du lịch.
• Kích thích phát triển các ngành dịch vụ liên quan: Du lịch ẩm thực thúc đẩy sự phát triển của các ngành dịch vụ khác như lưu trú, vận chuyển, giải trí, tham quan, mua sắm…
• Thu hút đầu tư và phát triển cơ sở hạ tầng: Sự phát triển của du lịch ẩm thực góp phần thu hút đầu tư vào địa phương, cải thiện cơ sở hạ tầng phục vụ du lịch và đời sống người dân.

TIỀM NĂNG VÀ GIÁ TRỊ CỦA DU LỊCH ẨM THỰC NÔNG THÔN TẠI VIỆT NAM

Ẩm thực Việt Nam – “mỏ vàng” cho phát triển du lịch

Việt Nam là đất nước giàu tiềm năng phát triển du lịch với những giá trị đặc sắc về cảnh quan thiên nhiên, văn hóa, con người, trong đó ẩm thực là một trong những giá trị nổi bật nhất. Du lịch ẩm thực là một trong những loại hình sản phẩm tiêu biểu cần được chú trọng phát triển, qua đó góp phần nâng cao lợi thế cạnh tranh và thương hiệu du lịch Việt Nam [4].

Với những quốc gia có nền ẩm thực đa dạng, hấp dẫn như Việt Nam, nếu bỏ qua việc tận dụng lợi thế về ẩm thực có nghĩa là đã bỏ qua cả “mỏ vàng” để phát triển du lịch [4]. Du lịch ẩm thực của Việt Nam có rất nhiều tiềm năng, nhưng chưa thể phát triển mạnh như kỳ vọng do một số khó khăn, thách thức [1]. Việc khai thác tiềm năng ẩm thực để phát triển du lịch đang là hướng đi mới mẻ được các địa phương, doanh nghiệp lựa chọn [2]. Tham khảo bài viết về các điều kiện cơ bản để phát triển du lịch.

Sau một năm Michelin Guide vinh danh các nhà hàng, quán ăn tại Việt Nam, ẩm thực Việt đã có những tác động tích cực rất rõ rệt [3]. Điều này chứng tỏ tiềm năng lớn của ẩm thực Việt Nam trong việc thu hút khách du lịch quốc tế và nội địa, góp phần phát triển kinh tế địa phương.

Đa dạng văn hóa ẩm thực theo vùng miền

Việt Nam sở hữu một nền ẩm thực phong phú, đa dạng với các đặc sản khác nhau theo từng vùng miền. Từ Bắc chí Nam, mỗi vùng đều có những món ăn đặc trưng thể hiện nét văn hóa, điều kiện tự nhiên và phong cách sống của người dân nơi đó.

• Ẩm thực du lịch nông thôn miền núi: Tại các vùng núi phía Bắc và Tây Nguyên, ẩm thực gắn liền với văn hóa của đồng bào dân tộc thiểu số. Ví dụ như tại Hà Giang, thôn Nặm Đăm, xã Quản Bạ là mô hình tiêu biểu về du lịch nông thôn, nơi du khách có thể trải nghiệm ẩm thực của đồng bào dân tộc Dao [7]. Tại Phú Yên, du khách có thể trải nghiệm lễ mừng lúa mới của đồng bào dân tộc Ê Đê, thưởng thức các đặc sản như rượu cần, thịt ngựa, thịt dê, chim mía, gà nướng, cơm lam, canh bồi (cháo nấu với nhiều loại rau), nấm khoang nấu ớt hiểm rừng rừng hay canh đọt sắn nấu cá khô [8].
• Ẩm thực du lịch vùng nông thôn đồng bằng: Chủ yếu gắn với hoạt động canh tác lúa, hoa màu và các làng nghề truyền thống. Tại Phú Yên, du khách sẽ được trải nghiệm hoạt động làm bánh tráng thủ công ở Đông Bình, Hòa Đa – làng có hơn 400 năm tuổi với nghề truyền thống làm bánh tráng. Ngoài ra, bánh căn, bánh xèo tôm nhảy cũng là món ăn được nhiều du khách thưởng thức, dễ làm, dân dã và đúng chất quê [8].
• Ẩm thực du lịch nông thôn miền biển: Đặc trưng bởi các món ăn từ hải sản tươi ngon. Tại Phú Yên, du khách có thể thưởng thức sò huyết đầm Ô Loan với đặc trưng là to, màu huyết rất đậm, khác lạ với các loại sò huyết ở các địa phương khác. Ẩm thực biển còn có các loại hàu, mực, cá thu, sứa, tôm, cua ốc phong phú và tươi ngon. Hiện nay, món mắt cá ngừ đại dương cũng đang phổ biến trong ẩm thực Phú Yên [8]. Tìm hiểu thêm về đặc điểm xuất khẩu thủy sản của Việt Nam.

Vai trò của ẩm thực trong trải nghiệm du lịch nông thôn

Ẩm thực có vai trò đặc biệt quan trọng trong việc tạo ra trải nghiệm du lịch đáng nhớ cho du khách khi đến các vùng nông thôn. Điều khiến du khách muốn quay lại một điểm đến phụ thuộc rất nhiều vào yếu tố văn hóa bản địa, trong đó có dịch vụ ẩm thực [1], [4].

Kết hợp du lịch với trải nghiệm ẩm thực, các loại đặc sản của từng địa phương, khách du lịch sẽ khám phá rõ hơn về văn hóa, nếp sống của người dân bản địa. Với việc trải nghiệm các món ăn, đồ uống, lễ hội ẩm thực…, du khách được hòa mình và cảm nhận giá trị truyền thống địa phương một cách chân thực nhất [4].

Tại các vùng nông thôn, du khách không chỉ được thưởng thức những món ăn đặc sản mà còn có cơ hội tham gia vào quá trình sản xuất, chế biến, như tham quan vườn cây ăn trái, thu hoạch nông sản, hay làm bánh, nấu ăn cùng người dân địa phương. Những trải nghiệm này tạo ra giá trị độc đáo cho sản phẩm du lịch ẩm thực nông thôn. Đọc thêm về nguyên tắc phát triển sản phẩm du lịch.

THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN DU LỊCH ẨM THỰC NÔNG THÔN TẠI VIỆT NAM

Các mô hình du lịch ẩm thực nông thôn tiêu biểu

Hiện nay, nhiều địa phương tại Việt Nam đã và đang phát triển các mô hình du lịch ẩm thực nông thôn đặc sắc, thu hút đông đảo du khách trong và ngoài nước.

Tại Khánh Hòa, ngành du lịch đang đẩy mạnh việc phát huy giá trị văn hóa vào hoạt động du lịch. Công ty Cổ phần Hai Lúa Ninh Hòa đã giới thiệu tour du lịch “Ăn nem, bún nóng Ninh Hòa/Xem lăng Bà Vú, dâng hoa Phủ đường” [2]. Trong hành trình khám phá di sản Ninh Hòa, du khách có thể ghé vào các “lò” nem, trải nghiệm gói nem chua với người dân ở Ninh Hiệp; đến vườn rau xanh mát ở làng quê Ninh Đông xem nông dân trồng rau sạch. Du khách cũng sẽ được thưởng thức những món ăn truyền thống nổi tiếng, như: nem, gà Ninh Hòa… và có thể tự tay hái những cọng rau tươi rói để ăn món bún lá cá dầm, giải khát bằng nước dừa Vạn Thiện với vị ngọt lành, theo chân ngư dân đi thả lưới, làm bánh xèo [9].

Tại Phong Điền (Cần Thơ), du lịch nông nghiệp nói chung và du lịch ẩm thực nói riêng cũng đang được phát triển với nhiều mô hình hấp dẫn. Huyện này có nhiều điều kiện thuận lợi để phát triển du lịch nông nghiệp, tuy nhiên hoạt động phát triển du lịch nông nghiệp ở huyện Phong Điền chưa đạt hiệu quả, hoạt động lẻ tẻ, thiếu đồng bộ, chưa hấp dẫn du khách [9].

Một dự án tiêu biểu mới được công bố gần đây là Dự án du lịch ẩm thực nông nghiệp, nông thôn “OCOP Việt trên bàn tiệc”. Dự án bao gồm: chương trình “OCOP Việt trên bàn tiệc”, hành trình đầu bếp Michelin trải nghiệm vùng nguyên liệu nông sản, cuộc thi International Catering Cup 2025 tại Pháp. Một trong những điểm nhấn của Dự án là Hành trình Đầu bếp sao Michelin trải nghiệm vùng nguyên sản nông sản Việt [10].

Xu hướng phát triển du lịch ẩm thực nông thôn

Du lịch ẩm thực đang trở thành xu hướng phát triển mạnh mẽ trên toàn cầu nói chung và tại Việt Nam nói riêng. Văn hóa ẩm thực ở mỗi vùng miền, mỗi điểm đến đều có sự khác biệt, thể hiện bản sắc của điểm đến và nó trở thành yếu tố tạo sức cạnh tranh cho sản phẩm du lịch [4].

Tại châu Âu, dự án BASCIL đang hỗ trợ các nhà sản xuất thực phẩm quy mô nhỏ ở nông thôn phát triển dịch vụ du lịch ẩm thực. Dự án này cung cấp các giải pháp thực tế để giúp các nhà sản xuất thiết kế và tiếp thị dịch vụ du lịch ẩm thực của họ. Bằng cách kết hợp sản xuất thực phẩm truyền thống với dịch vụ du lịch như tham quan trang trại, hội thảo nấu ăn, sự kiện nếm thử và quán cà phê pop-up, các nhà sản xuất có thể kết nối trực tiếp với khách hàng và tạo ra nguồn thu nhập mới [11].

Tại Việt Nam, xu hướng phát triển du lịch ẩm thực nông thôn đang được đẩy mạnh thông qua việc kết hợp với Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới và Chương trình Mỗi xã một sản phẩm (OCOP). Nhiều địa phương đã và đang phát triển các sản phẩm OCOP nhóm 6 (Dịch vụ du lịch cộng đồng, du lịch sinh thái và điểm du lịch) gắn với du lịch nông thôn trong xây dựng nông thôn mới [12].

Xu hướng đáng chú ý khác là sự tích hợp công nghệ thông tin vào hoạt động du lịch ẩm thực nông thôn. Tại Thái Nguyên, một số trang trại du lịch nông nghiệp đã bắt đầu sử dụng công nghệ thông tin trong quản lý, tiếp thị và bán hàng. Tuy nhiên, mức độ ứng dụng còn hạn chế, chỉ có ba trang trại sở hữu các trang web chuyên dụng trong đó một đơn vị cập nhật nội dung một cách nhất quán [13].

Đánh giá hiệu quả phát triển du lịch ẩm thực nông thôn

Du lịch nông thôn nói chung và du lịch ẩm thực nói riêng đã tạo ra những đóng góp tích cực cho phát triển kinh tế – xã hội ở các địa phương. Du lịch nông thôn không chỉ thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội mà còn góp phần bảo tồn các giá trị cảnh quan, sinh thái, môi trường, bản sắc văn hóa truyền thống địa phương [14].

Tại các địa phương đã phát triển du lịch ẩm thực nông thôn, người dân địa phương được hưởng lợi từ việc tăng thu nhập, đa dạng hóa sinh kế, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần. Đồng thời, du lịch ẩm thực nông thôn cũng góp phần quảng bá hình ảnh, văn hóa, đặc sản của địa phương đến với du khách trong và ngoài nước. Đọc thêm về khái niệm phát triển du lịch bền vững.

Tuy nhiên, hiệu quả phát triển du lịch ẩm thực nông thôn còn chưa đồng đều giữa các địa phương. Một số nơi đã phát triển tương đối thành công, trong khi nhiều nơi khác còn nhiều hạn chế. Đa số các mô hình du lịch nông nghiệp, nông thôn ở vùng sâu, vùng xa của Việt Nam có quy mô nhỏ, lẻ, thiếu tính chuyên nghiệp, gặp khó khăn về hạ tầng giao thông và các điều kiện kinh tế xã hội khác, hạn chế về nguồn lực đầu tư; nguồn nhân lực và khả năng kết nối thị trường [15].

CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN PHÁT TRIỂN DU LỊCH ẨM THỰC NÔNG THÔN

Yếu tố từ nhận thức và năng lực của người dân

Sự tham gia của người dân có ý nghĩa vô cùng quan trọng, quyết định đến sự phát triển du lịch nông thôn bền vững của một địa phương. Nghiên cứu đã chỉ ra 07 yếu tố ảnh hưởng đến sự tham gia của người dân vào hoạt động du lịch nông thôn, bao gồm: nhận thức của người dân; điều kiện kinh tế của người dân; năng lực phục vụ du khách của người dân; lợi ích kinh tế do hoạt động du lịch mang lại; sự vào cuộc của chính quyền địa phương; cơ chế và chính sách của Nhà nước; tài nguyên du lịch của địa phương và gia đình [16].

Nhận thức của người dân về vai trò, lợi ích của du lịch ẩm thực nông thôn là yếu tố quan trọng quyết định sự tham gia của họ vào hoạt động này. Khi người dân nhận thức rõ về lợi ích kinh tế, xã hội mà du lịch ẩm thực mang lại, họ sẽ tích cực tham gia và đóng góp vào sự phát triển của loại hình du lịch này.

Bên cạnh đó, năng lực phục vụ du khách của người dân cũng là yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến chất lượng dịch vụ du lịch ẩm thực nông thôn. Năng lực này bao gồm kỹ năng chế biến món ăn, kỹ năng giao tiếp, kỹ năng phục vụ khách hàng, hiểu biết về văn hóa ẩm thực địa phương, khả năng sáng tạo sản phẩm du lịch ẩm thực đặc sắc…

Yếu tố từ chính sách và sự hỗ trợ của chính quyền

Sự vào cuộc của chính quyền địa phương cùng với cơ chế và chính sách của Nhà nước có ảnh hưởng lớn đến sự phát triển du lịch ẩm thực nông thôn [16]. Các chính sách hỗ trợ về đất đai, vốn, đào tạo, quảng bá… có vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy sự phát triển của loại hình du lịch này.

Tại Việt Nam, du lịch nông thôn nói chung và du lịch ẩm thực nói riêng đã được đề cập như một trong những định hướng chính trong các chương trình quy hoạch, chiến lược du lịch quốc gia. Cụ thể trong Chiến lược phát triển du lịch Việt Nam đến năm 2030, Chiến lược phát triển nông nghiệp, nông thôn bền vững đến năm 2030, tầm nhìn 2045, Chương trình Phát triển du lịch nông thôn trong xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021-2025, đều xác định mục tiêu phát triển du lịch nông thôn nhằm phát huy tiềm năng, lợi thế về nông nghiệp, làng nghề, văn hóa và môi trường sinh thái của khu vực nông thôn [14], [10].

Ngày 1/6/2024, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch đã ký kết Chương trình phối hợp trong phát triển du lịch nông nghiệp, giai đoạn 2024-2030. Chương trình nhằm phát huy tối đa nguồn lực, tiềm năng của hai ngành, nhằm phát triển du lịch nông nghiệp, nông thôn theo hướng bao trùm, đa giá trị, hiệu quả và bền vững, phù hợp với nhu cầu thị trường trên cơ sở sử dụng hiệu quả nguồn tài nguyên về nông nghiệp, làng nghề, môi trường sinh thái, cảnh quan nông thôn và các giá trị văn hóa đặc trưng vùng, miền [10].

Yếu tố từ tài nguyên du lịch và cơ sở hạ tầng

Theo nghiên cứu về các nhân tố ảnh hưởng đến sự phát triển du lịch nông nghiệp ở huyện Phong Điền, thành phố Cần Thơ, có sáu nhân tố ảnh hưởng đến sự phát triển du lịch nông nghiệp tại huyện Phong Điền bao gồm: an toàn và an ninh, giá cả, tài nguyên du lịch nông nghiệp, cơ sở vật chất kỹ thuật, nguồn lao động, và cơ sở hạ tầng [17].

Tài nguyên du lịch là yếu tố quan trọng quyết định sự hấp dẫn của điểm đến du lịch ẩm thực nông thôn. Tài nguyên này bao gồm đa dạng sinh học (các loài cây trồng, vật nuôi làm nguyên liệu cho món ăn), cảnh quan thiên nhiên, văn hóa ẩm thực truyền thống, kiến thức bản địa về chế biến món ăn… Tham khảo bài viết về khái niệm và vai trò của văn hóa truyền thống.

Cơ sở hạ tầng cũng là yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến sự phát triển du lịch ẩm thực nông thôn. Hệ thống giao thông, cấp điện, cấp nước, công nghệ thông tin và truyền thông… có vai trò quan trọng trong việc tạo điều kiện thuận lợi cho du khách tiếp cận và trải nghiệm các sản phẩm du lịch ẩm thực nông thôn.

Yếu tố từ quảng bá và tiếp cận thị trường

Công tác xúc tiến quảng bá du lịch trong du lịch nông thôn vẫn chưa được thực hiện hiệu quả [18]. Việc tiếp cận thị trường, quảng bá sản phẩm du lịch ẩm thực nông thôn còn nhiều hạn chế, đặc biệt là đối với các hộ kinh doanh nhỏ lẻ ở vùng sâu, vùng xa.

Nghiên cứu tại Thái Nguyên cho thấy, mức độ ứng dụng công nghệ thông tin trong quảng bá du lịch nông nghiệp còn hạn chế. Chỉ có 7,08% khách du lịch biết các trang trại nông nghiệp ở tỉnh Thái Nguyên thông qua trang web [13]. Điều này cho thấy cần có giải pháp tăng cường quảng bá, xúc tiến du lịch ẩm thực nông thôn, đặc biệt là thông qua các nền tảng số.

KHÓ KHĂN, THÁCH THỨC TRONG PHÁT TRIỂN DU LỊCH ẨM THỰC NÔNG THÔN

Hạn chế về cơ sở hạ tầng và điều kiện kinh tế xã hội

Một trong những thách thức lớn nhất đối với phát triển du lịch ẩm thực nông thôn là hạn chế về cơ sở hạ tầng. Ông Hồ An Phong cho biết, như nhiều quốc gia đang phát triển, khu vực nông thôn của Việt Nam cũng phải đối mặt với nhiều thách thức. Đa số các mô hình du lịch nông nghiệp, nông thôn ở vùng sâu, vùng xa của Việt Nam có quy mô nhỏ, lẻ, thiếu tính chuyên nghiệp, gặp khó khăn về hạ tầng giao thông và các điều kiện kinh tế xã hội khác [15].

Hệ thống giao thông ở nhiều vùng nông thôn còn chưa thuận tiện, khiến việc tiếp cận các điểm du lịch ẩm thực còn khó khăn. Bên cạnh đó, cơ sở vật chất phục vụ du lịch như nhà vệ sinh, hệ thống cấp thoát nước, xử lý rác thải… ở một số địa phương còn chưa đáp ứng được nhu cầu của du khách, đặc biệt là khách quốc tế.

Hạn chế về nguồn nhân lực và năng lực quản lý

Nguồn nhân lực là một trong những yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến chất lượng dịch vụ du lịch ẩm thực nông thôn. Tuy nhiên, nguồn nhân lực phục vụ du lịch ở nhiều vùng nông thôn còn thiếu và yếu, đặc biệt là nhân lực có chuyên môn, nghiệp vụ về du lịch, ngoại ngữ, tin học…

Bên cạnh đó, năng lực quản lý, tổ chức, vận hành các mô hình du lịch ẩm thực nông thôn còn hạn chế. Nhiều hộ kinh doanh du lịch nông thôn còn thiếu kiến thức, kỹ năng về quản lý kinh doanh, marketing, phát triển sản phẩm du lịch…

Khó khăn về quảng bá và tiếp cận thị trường

Công tác xúc tiến quảng bá du lịch trong du lịch nông thôn vẫn chưa được thực hiện hiệu quả [18]. Nhiều điểm du lịch ẩm thực nông thôn chưa được quảng bá rộng rãi, thiếu thông tin chi tiết trên các kênh truyền thông, mạng xã hội, trang web du lịch…

Việc tiếp cận thị trường, đặc biệt là thị trường khách quốc tế, còn nhiều hạn chế. Nhiều sản phẩm du lịch ẩm thực nông thôn chưa được thiết kế phù hợp với nhu cầu, thị hiếu của khách du lịch, đặc biệt là khách quốc tế.

Thách thức về tính bền vững và bảo tồn giá trị văn hóa

Phát triển du lịch ẩm thực nông thôn cũng đối mặt với thách thức về tính bền vững và bảo tồn giá trị văn hóa. Việc thương mại hóa quá mức có thể làm mất đi tính nguyên bản, đích thực của văn hóa ẩm thực địa phương. Bên cạnh đó, áp lực từ nhu cầu phục vụ du khách có thể dẫn đến tình trạng khai thác quá mức tài nguyên thiên nhiên, gây ô nhiễm môi trường, ảnh hưởng đến tính bền vững của hoạt động du lịch.

GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN DU LỊCH ẨM THỰC NÔNG THÔN BỀN VỮNG

Nâng cao nhận thức và năng lực cho người dân địa phương

Cần tập trung nâng cao nhận thức của người dân về vai trò, lợi ích của du lịch ẩm thực nông thôn đối với phát triển kinh tế địa phương. Đồng thời, cần tăng cường đào tạo, bồi dưỡng kiến thức, kỹ năng về du lịch cho người dân địa phương, bao gồm kỹ năng chế biến món ăn, kỹ năng giao tiếp, phục vụ khách hàng, kỹ năng quản lý kinh doanh…

Một số giải pháp cụ thể bao gồm:

• Tổ chức các lớp tập huấn, bồi dưỡng kiến thức, kỹ năng về du lịch ẩm thực cho người dân địa phương.
• Xây dựng các mô hình du lịch ẩm thực nông thôn điểm để tham quan, học tập kinh nghiệm.
• Khuyến khích sự tham gia của người dân địa phương vào các hoạt động du lịch ẩm thực, từ đó nâng cao nhận thức và trách nhiệm của họ đối với việc bảo tồn, phát huy văn hóa ẩm thực địa phương.

Hoàn thiện cơ chế chính sách và đầu tư cơ sở hạ tầng

Cần hoàn thiện cơ chế, chính sách hỗ trợ phát triển du lịch ẩm thực nông thôn, đặc biệt là các chính sách về đất đai, tín dụng, thuế, đào tạo nguồn nhân lực, quảng bá xúc tiến du lịch… Đồng thời, cần đầu tư nâng cấp cơ sở hạ tầng phục vụ du lịch ở các vùng nông thôn, bao gồm hệ thống giao thông, cấp điện, cấp nước, xử lý rác thải, mạng lưới thông tin liên lạc…

Một số giải pháp cụ thể bao gồm:

• Xây dựng các chương trình, dự án đầu tư phát triển du lịch ẩm thực nông thôn với sự tham gia của nhà nước, doanh nghiệp và cộng đồng.
• Hỗ trợ tín dụng, vốn cho các hộ kinh doanh du lịch ẩm thực nông thôn.
• Đầu tư nâng cấp hạ tầng giao thông, điện, nước, thông tin liên lạc ở các vùng nông thôn có tiềm năng phát triển du lịch ẩm thực.

Phát triển sản phẩm du lịch ẩm thực đặc sắc và đa dạng

Cần phát triển các sản phẩm du lịch ẩm thực đặc sắc, độc đáo, mang đậm bản sắc văn hóa địa phương. Đồng thời, cần đa dạng hóa các sản phẩm, dịch vụ du lịch ẩm thực để đáp ứng nhu cầu, thị hiếu của nhiều đối tượng khách du lịch khác nhau. Tìm hiểu về đặc trưng của sản phẩm du lịch.

Một số giải pháp cụ thể bao gồm:

• Nghiên cứu, sưu tầm, phục dựng các món ăn truyền thống, đặc sản địa phương.
• Xây dựng các tour, tuyến du lịch ẩm thực kết hợp với tham quan, trải nghiệm văn hóa, cảnh quan thiên nhiên.
• Tổ chức các sự kiện, lễ hội ẩm thực để quảng bá các món ăn đặc sản, thu hút du khách.
• Phát triển các sản phẩm OCOP gắn với du lịch nông thôn trong xây dựng nông thôn mới [12].

Tăng cường quảng bá và kết nối thị trường

Cần tăng cường công tác quảng bá, xúc tiến du lịch ẩm thực nông thôn thông qua nhiều kênh, nhiều hình thức khác nhau. Đồng thời, cần tăng cường kết nối thị trường, liên kết giữa các điểm du lịch ẩm thực nông thôn với các công ty lữ hành, khách sạn, nhà hàng…

Một số giải pháp cụ thể bao gồm:

• Xây dựng trang web, ứng dụng di động về du lịch ẩm thực nông thôn.
• Tận dụng mạng xã hội, các nền tảng số để quảng bá sản phẩm du lịch ẩm thực nông thôn.
• Tham gia các hội chợ, triển lãm du lịch trong và ngoài nước để quảng bá sản phẩm du lịch ẩm thực nông thôn.
• Xây dựng các chương trình hợp tác, liên kết giữa các điểm du lịch ẩm thực nông thôn với các công ty lữ hành, khách sạn, nhà hàng [18]. Tìm hiểu thêm về vai trò của marketing dịch vụ.

KẾT LUẬN

Du lịch ẩm thực nông thôn là một trong những động lực quan trọng cho phát triển kinh tế địa phương, đặc biệt ở các vùng nông thôn Việt Nam. Với kho tàng ẩm thực phong phú, đa dạng cùng với xu hướng du lịch trải nghiệm đang ngày càng phát triển, du lịch ẩm thực nông thôn có tiềm năng trở thành “mỏ vàng” cho phát triển kinh tế địa phương.

Tuy nhiên, phát triển du lịch ẩm thực nông thôn ở Việt Nam hiện nay còn đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức như hạn chế về cơ sở hạ tầng, nguồn nhân lực, quảng bá và tiếp cận thị trường… Vì vậy, cần có những giải pháp đồng bộ, toàn diện để phát triển du lịch ẩm thực nông thôn theo hướng bền vững.

Phát triển du lịch ẩm thực nông thôn không chỉ góp phần tăng thu nhập, cải thiện đời sống của người dân địa phương mà còn góp phần bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa ẩm thực truyền thống, thúc đẩy phát triển bền vững kinh tế – xã hội nông thôn. Đây là một hướng đi quan trọng trong chiến lược phát triển du lịch và xây dựng nông thôn mới của Việt Nam trong thời gian tới.

⁂

Tài liệu tham khảo

1. https://kinhtevadubao.vn/phat-trien-du-lich-am-thuc-viet-nam-theo-huong-ben-vung-29913.html
2. https://vneconomy.vn/nhieu-dia-phuong-muon-khai-thac-the-manh-am-thuc-de-phat-trien-du-lich.htm
3. https://bvhttdl.gov.vn/xay-dung-thuong-hieu-du-lich-tu-mo-vang-am-thuc-viet-20240531085405381.htm
4. https://thanhtra.com.vn/du-lich-E19590D86/am-thuc-mo-vang-de-phat-trien-du-lich-viet-nam-E704DA3F.html
5. https://baovanhoa.vn/du-lich/du-lich-nong-thon-kich-thich-tang-truong-kinh-te-dia-phuong-99471.html
6. https://www.tapchicongsan.org.vn/web/guest/thuc-tien-kinh-nghiem1/-/2018/1018402/phat-trien-du-lich-xanh-gan-voi-xay-dung-nong-thon-moi.aspx
7. https://www.semanticscholar.org/paper/052ba60aac1b5055ba4e95c92ce407f69e91cd58
8. http://vanhoanghethuat.vn/nguon-luc-am-thuc-trong-phat-trien-du-lich-nong-thon-o-phu-yen.htm
9. https://www.semanticscholar.org/paper/93da0361c5b5796aea70bbbf8c72ea50b3642575
10. https://hcmcpv.org.vn/tin-tuc/cong-bo-du-an-du-lich-am-thuc-nong-nghiep-nong-thon-1491924941
11. https://ec.europa.eu/regional_policy/whats-new/newsroom/23_04_2025-bringing-culinary-tourism-to-rural-areas-how-bascil-supports-local-food-producers_en
12. https://www.semanticscholar.org/paper/f88f7714f922644300fe0d0b42c43427565a5441
13. https://www.semanticscholar.org/paper/eec4a95a44e317aaebd620cc7be72b7139433cc2
14. https://baocantho.com.vn/gia-tri-ben-vung-cua-du-lich-nong-thon-a181432.html
15. https://baomoi.com/du-lich-nong-thon-viet-nam-