“`markdown

Vai Trò Của Thương Mại Điện Tử Trong Kết Nối Sản Phẩm Nông Nghiệp Với Thị Trường Tiêu Dùng

Tóm tắt

Nghiên cứu này phân tích sâu rộng vai trò then chốt của thương mại điện tử (TMĐT) trong việc kiến tạo cầu nối vững chắc giữa sản phẩm nông nghiệp và thị trường tiêu dùng tại Việt Nam, đặc biệt nhấn mạnh bối cảnh chuyển đổi số đang diễn ra mạnh mẽ và những tác động sâu sắc từ đại dịch COVID-19. TMĐT đã nổi lên như một động lực mới, mở ra vô vàn cơ hội chưa từng có cho ngành nông nghiệp, giúp người nông dân phá vỡ các rào cản truyền thống để tiếp cận trực tiếp người tiêu dùng, từ đó giảm thiểu sự phụ thuộc vào các khâu trung gian, nâng cao giá trị gia tăng cho nông sản và mở rộng phạm vi thị trường một cách đáng kể. Nghiên cứu tiến hành đánh giá một cách toàn diện thực trạng ứng dụng TMĐT trong lĩnh vực nông nghiệp, chỉ ra những lợi ích thiết thực cũng như những thách thức còn tồn tại. Dựa trên những phân tích này, nghiên cứu đề xuất các giải pháp mang tính chiến lược và khả thi nhằm thúc đẩy mạnh mẽ hơn nữa việc ứng dụng TMĐT trong nông nghiệp Việt Nam. Các giải pháp tập trung vào việc nâng cao năng lực số cho lực lượng lao động nông thôn, đặc biệt là người nông dân, phát triển các sàn TMĐT chuyên biệt hóa cho nông sản, hoàn thiện khung chính sách hỗ trợ và tăng cường liên kết chặt chẽ giữa sản xuất và tiêu thụ nông sản.

Nội dung chính

Thương mại điện tử (TMĐT) đang ngày càng khẳng định vị thế là một công cụ không thể thiếu trong việc kết nối sản phẩm nông nghiệp với thị trường tiêu dùng rộng lớn tại Việt Nam. Trong kỷ nguyên chuyển đổi số và dưới tác động sâu sắc của đại dịch COVID-19, các nền tảng TMĐT đã mở ra một chân trời mới cho ngành nông nghiệp, mang đến những cơ hội chưa từng có. Điển hình, TMĐT giúp người nông dân rút ngắn khoảng cách với người tiêu dùng, giảm thiểu sự phụ thuộc vào các kênh phân phối trung gian truyền thống, từ đó tối ưu hóa lợi nhuận, nâng cao giá trị nông sản và mở rộng thị trường tiêu thụ một cách hiệu quả. Nghiên cứu này đi sâu vào phân tích vai trò đa diện của TMĐT trong việc kết nối nông sản với thị trường tiêu dùng, đánh giá một cách khách quan thực trạng ứng dụng, chỉ rõ những lợi ích vượt trội và những thách thức còn tồn tại, đồng thời đề xuất các giải pháp mang tính xây dựng nhằm thúc đẩy mạnh mẽ hơn nữa việc ứng dụng TMĐT trong lĩnh vực nông nghiệp tại Việt Nam.

Tổng quan về thương mại điện tử trong lĩnh vực nông nghiệp

Trong những năm gần đây, TMĐT trong lĩnh vực nông nghiệp đã chứng kiến sự phát triển mạnh mẽ và trở thành một xu hướng tất yếu tại Việt Nam. Đây là hình thức giao dịch, mua bán, trao đổi sản phẩm nông nghiệp thông qua các nền tảng công nghệ số đa dạng, bao gồm các sàn giao dịch trực tuyến, mạng xã hội phổ biến và các ứng dụng di động thông minh. Sự trỗi dậy của TMĐT trong nông nghiệp được thúc đẩy bởi nhu cầu cấp thiết về việc thiết lập kết nối trực tiếp giữa người sản xuất và người tiêu dùng, đồng thời giảm thiểu tối đa vai trò của các trung gian trong chuỗi cung ứng phức tạp.

Một nghiên cứu tiêu biểu về ứng dụng TMĐT trong sản xuất nông nghiệp tại phường Thủy Biều, thành phố Huế đã chỉ ra rằng, phần lớn nông hộ đã có nhận thức rõ ràng về TMĐT, đã chủ động tiếp cận và sử dụng các kênh TMĐT khác nhau trong hoạt động sản xuất và kinh doanh của mình. Facebook và Zalo nổi lên như hai kênh được nông hộ sử dụng phổ biến nhất, không chỉ cho mục đích giải trí, liên lạc mà còn cho các hoạt động mua bán trực tuyến. Đáng chú ý, Facebook được nông hộ tận dụng để mua các yếu tố đầu vào phục vụ sản xuất nông nghiệp và bán các sản phẩm từ trồng trọt^[1]. Điều này cho thấy mạng xã hội, với tính tiện lợi và dễ tiếp cận, đã trở thành một nền tảng TMĐT quen thuộc và hiệu quả đối với người nông dân. Có thể thấy vai trò của các chủ thể tham gia thương mại điện tử ngày càng được khẳng định [https://luanvanaz.com/vai-tro-cua-cac-chu-the-tham-gia-thuong-mai-dien-tu.html].

Bên cạnh sự phổ biến của các nền tảng mạng xã hội, các sàn TMĐT chuyên biệt dành riêng cho nông sản cũng đang được chú trọng phát triển và triển khai rộng rãi. Một dấu mốc quan trọng là vào tháng 12/2024, Việt Nam đã chính thức ra mắt sàn TMĐT nongsan.buudien.vn – nền tảng TMĐT chuyên biệt đầu tiên tập trung vào các sản phẩm nông sản chất lượng cao tại Việt Nam, được phát triển và vận hành bởi Vietnam Post, một doanh nghiệp có uy tín và kinh nghiệm trong lĩnh vực bưu chính viễn thông và TMĐT^[2]. Trước đó, các sàn TMĐT khác như Postmart.vn (nay đã tích hợp vào Buudien.vn) và Voso.vn cũng đã đóng góp tích cực vào việc đưa nông sản Việt lên bản đồ thương mại trực tuyến^[3]. Theo số liệu thống kê từ Bộ Thông tin và Truyền thông, tính đến tháng 01/2022, đã có khoảng 5,2 triệu hộ sản xuất nông nghiệp được tạo tài khoản trên các sàn TMĐT, trong đó có khoảng 1,1 triệu tài khoản đáp ứng đủ điều kiện để thực hiện giao dịch mua bán trên sàn. Gần 58.000 sản phẩm nông nghiệp đã được đưa lên hai sàn TMĐT lớn là Postmart.vn và Voso.vn^[4]. Tổng quan về các khái niệm về dịch vụ giúp ta hiểu rõ hơn về các sản phẩm trên sàn thương mại điện tử [https://luanvanaz.com/tong-quan-cac-khai-niem-ve-dich-vu.html].

Xu hướng quảng bá và phân phối nông sản trên các sàn TMĐT và mạng xã hội đang ngày càng được nhiều hợp tác xã (HTX) và chủ thể sản xuất nông nghiệp ưu tiên lựa chọn. Theo đánh giá từ Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) tỉnh Long An, các sàn giao dịch TMĐT đã mở ra những cơ hội mới đầy hứa hẹn cho các sản phẩm nông nghiệp địa phương vươn ra thị trường trong nước và quốc tế^[5]. Đối với các HTX có quy trình sản xuất và chế biến bài bản, TMĐT mang đến một thị trường rộng lớn, tạo điều kiện thuận lợi trong việc tìm kiếm đối tác và mở rộng kênh phân phối. Đồng thời, khai niệm về cụm ngành cũng giúp cho việc phát triển các sàn thương mại điện tử chuyên biệt trở nên dễ dàng hơn [https://luanvanaz.com/khai-niem-ve-cum-nganh.html].

Vai trò của thương mại điện tử trong kết nối nông sản với thị trường tiêu dùng

Thúc đẩy tiêu thụ nông sản bền vững

Một trong những vai trò quan trọng hàng đầu của TMĐT là thúc đẩy tiêu thụ nông sản một cách bền vững và ổn định. Ông Trần Minh Tuấn, Vụ trưởng Vụ Kinh tế số và Xã hội số (Bộ Thông tin và Truyền thông), đã nhấn mạnh rằng việc xây dựng và vận hành một sàn TMĐT chuyên biệt dành riêng cho nông sản là một giải pháp thiết thực và hiệu quả để giải quyết đồng thời ba vấn đề then chốt: tiêu thụ nông sản bền vững, nâng cao giá trị sản phẩm và hỗ trợ người nông dân^[6]. Sàn TMĐT hướng tới mục tiêu tiêu thụ nông sản bền vững, thiết lập kết nối trực tiếp giữa người sản xuất và người tiêu dùng, góp phần giảm thiểu rủi ro ùn ứ sản phẩm, đặc biệt trong những thời điểm thu hoạch rộ hoặc khi thị trường có biến động.

Thông qua các sàn TMĐT, nông sản có thể được tiêu thụ một cách ổn định hơn, ít bị phụ thuộc vào các yếu tố khách quan như thời vụ, biến đổi khí hậu hay biến động thị trường. Điều này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh đại dịch COVID-19 diễn biến phức tạp, khi nhiều địa phương phải thực hiện giãn cách xã hội nghiêm ngặt theo Chỉ thị 16/CT-TTg, dẫn đến tình trạng đứt gãy chuỗi cung ứng, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến việc tiêu thụ nông sản tại nhiều tỉnh, thành phố, làm nông sản bị ùn ứ, ảnh hưởng tiêu cực đến đời sống và hoạt động sản xuất kinh doanh của bà con nông dân^[7]. Để thúc đẩy tiêu thụ nông sản thì động cơ thúc đẩy tiêu dùng là yếu tố quan trọng cần xem xét [https://luanvanaz.com/dong-co-thuc-day-tieu-dung.html].

Nâng cao giá trị và thương hiệu cho nông sản

TMĐT còn đóng vai trò then chốt trong việc nâng cao giá trị và xây dựng thương hiệu cho nông sản Việt Nam trên thị trường. Thông qua các cơ chế truy xuất nguồn gốc minh bạch và đảm bảo chất lượng sản phẩm, nông sản Việt Nam có thể nâng cao giá trị gia tăng, từng bước xây dựng và củng cố niềm tin vững chắc từ người tiêu dùng, không chỉ ở thị trường trong nước mà còn vươn tầm ra thị trường quốc tế đầy tiềm năng^[8]. Để nâng cao giá trị thương hiệu thì ta cần phải hiểu về chức năng của thương hiệu [https://luanvanaz.com/chuc-nang-cua-thuong-hieu.html].

Ông Nguyễn Thế Lâm, Giám đốc Hợp tác xã Nông nghiệp Khánh Phong (huyện Mê Linh, Hà Nội), chia sẻ kinh nghiệm thực tế: thông qua các sàn TMĐT, hợp tác xã đã tiếp cận được với số lượng khách hàng lớn hơn đáng kể và đã ký kết được nhiều hợp đồng tiêu thụ sản phẩm ổn định. Có những thời điểm, do áp lực thời vụ, giá ổi trên thị trường có thể giảm xuống chỉ còn 10.000 đồng/kg, nhưng sản phẩm ổi chất lượng cao của HTX vẫn được duy trì mức giá bán ổn định tại hệ thống cửa hàng tiện ích và các sàn TMĐT ở mức 25.000 đồng/kg^[9]. Ví dụ này cho thấy TMĐT có khả năng giúp nông sản tránh được tình trạng rớt giá mạnh trong mùa vụ thu hoạch, bảo đảm thu nhập ổn định cho người nông dân. Ngoài ra, ly thuyết tín hiệu cũng đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng thương hiệu và tạo dựng lòng tin cho người tiêu dùng [https://luanvanaz.com/ly-thuyet-tin-hieu-signaling-theory.html].

Mở rộng thị trường trong nước và quốc tế

TMĐT mở ra cơ hội lớn cho nông sản Việt Nam tiếp cận thị trường rộng lớn hơn, không chỉ trong phạm vi quốc gia mà còn vươn ra thị trường quốc tế. Thông tin từ Alibaba.com Việt Nam cho biết, hiện có khoảng 2.000 doanh nghiệp Việt Nam tham gia bán hàng trên sàn TMĐT Alibaba.com, một trong những sàn TMĐT B2B lớn nhất thế giới. Trung bình mỗi ngày, một nhà cung cấp Việt Nam trong nhóm hàng nông thủy sản có cơ hội tiếp xúc với khoảng 15 người mua hàng tiềm năng, tương đương hơn 450 người mua mới mỗi tháng^[10]. Điều này chứng minh rằng thông qua TMĐT, các nhà cung cấp Việt Nam trong lĩnh vực nông sản có cơ hội mở rộng mạng lưới kết nối với khách hàng quốc tế, từng bước thâm nhập và chinh phục nhiều thị trường mới trên thế giới.

Đặc biệt, đối với các vùng sâu, vùng xa, vùng biên giới, hải đảo, TMĐT đóng vai trò như một cầu nối, giúp vượt qua những rào cản về địa lý và khoảng cách. HTX Tây Bắc, huyện Yên Châu (Sơn La) trước đây gặp nhiều bất lợi trong việc cạnh tranh sản phẩm trên thị trường do vị trí địa lý xa xôi, cách xa các thành phố lớn, chi phí vận chuyển cao và thời gian giao hàng kéo dài. Tuy nhiên, từ năm 2018, khi sản phẩm tỏi đen của HTX được chứng nhận đạt tiêu chuẩn OCOP 3 sao và được đưa lên các sàn TMĐT, HTX đã có thể dễ dàng giao dịch với khách hàng ở mọi miền đất nước mà không cần thông qua nhiều khâu trung gian^[11]. Để mở rộng thị trường thì ta cần phải nắm vững định nghĩa marketing và quản trị marketing [https://luanvanaz.com/dinh-nghia-marketing-va-quan-tri-marketing.html].

Giảm thiểu trung gian và tối ưu hóa chuỗi cung ứng

TMĐT giúp giảm thiểu đáng kể các khâu trung gian không cần thiết trong chuỗi cung ứng nông sản truyền thống, từ đó tối ưu hóa chi phí, rút ngắn thời gian và nâng cao hiệu quả hoạt động. Sàn TMĐT tạo ra một môi trường giao dịch trực tiếp giữa người sản xuất và người tiêu dùng, loại bỏ hoặc giảm bớt sự tham gia của nhiều tầng lớp trung gian. Người bán hàng có thể chủ động đăng tải và giới thiệu sản phẩm của mình lên sàn, người mua và người bán tự do thực hiện giao dịch thông qua các lệnh mua, đơn hàng, và các hình thức thanh toán trực tuyến an toàn, hạn chế tối đa việc sử dụng tiền mặt^[12]. Điều này liên quan mật thiết đến khái niệm về quản trị chuỗi cung ứng [https://luanvanaz.com/khai-niem-ve-quan-tri-chuoi-cung-ung.html].

Mô hình giao dịch trực tiếp này không chỉ giúp người nông dân tăng thêm lợi nhuận từ việc bán sản phẩm mà còn giúp người tiêu dùng mua được nông sản với giá cả hợp lý hơn, do giảm bớt chi phí qua các khâu trung gian. Đồng thời, việc giảm thiểu khâu trung gian cũng góp phần đảm bảo chất lượng và độ tươi ngon của nông sản khi đến tay người tiêu dùng, vì thời gian vận chuyển và lưu kho được rút ngắn đáng kể. Điều này cho thấy nội dung của logistics đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc tối ưu hóa chuỗi cung ứng [https://luanvanaz.com/noi-dung-cua-logistics.html].

Lợi ích của thương mại điện tử đối với các bên liên quan

Lợi ích đối với người nông dân và hợp tác xã

TMĐT mang lại vô số lợi ích thiết thực cho người nông dân và các HTX nông nghiệp. Trước hết, TMĐT mở rộng đáng kể thị trường tiêu thụ sản phẩm, phá vỡ các giới hạn về không gian địa lý, giúp nông sản tiếp cận được với khách hàng ở khắp mọi nơi. Công ty CP Nông nghiệp công nghệ cao (huyện Chương Mỹ, Hà Nội) hiện đang sở hữu hơn 20 ha diện tích trồng cà gai leo tại Hà Nội, Hòa Bình, Lạng Sơn. Có thời điểm, sản phẩm cà gai leo của công ty gần như không thể tiêu thụ được qua các kênh bán hàng truyền thống. Để giải quyết tình trạng này, công ty đã chủ động tìm đến các kênh bán hàng trực tuyến trên mạng xã hội Facebook, Zalo và các sàn TMĐT. Kết quả là, kể từ khi đưa sản phẩm lên các nền tảng trực tuyến, sản phẩm cà gai leo của công ty đã nhanh chóng phủ sóng khắp thị trường, giải quyết được bài toán đầu ra và nâng cao doanh thu^[13]. Khái niệm về hộ sản xuất kinh doanh giúp ta hiểu rõ hơn về vai trò của người nông dân và hợp tác xã [https://luanvanaz.com/khai-niem-ho-san-xuat-kinh-doanh.html].

TMĐT còn giúp nông dân và HTX tiếp cận với công nghệ số, nâng cao thu nhập và cải thiện chất lượng đời sống. Theo ông Trần Minh Tuấn, sàn giao dịch điện tử đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ người nông dân tiếp cận các công cụ số hiện đại, từ đó nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh, tăng thu nhập và cải thiện đời sống vật chất và tinh thần^[6]. Đồng thời, TMĐT còn tạo điều kiện thuận lợi cho các HTX và nông dân xây dựng thương hiệu riêng cho sản phẩm của mình, tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển bền vững trong tương lai.

Ngoài ra, TMĐT còn giúp người nông dân và HTX linh hoạt thích ứng với những biến động khó lường của thị trường và tận dụng tối đa các cơ hội xuất khẩu. Điển hình, trong năm 2023, vải thiều, một đặc sản nổi tiếng của Việt Nam, đã được tiêu thụ mạnh mẽ trên các trang TMĐT, với sản lượng tăng gấp 1.000 lần so với vụ trước, đạt trên 8.000 tấn. Trong đó, có hơn 8 tấn vải thiều đã được xuất khẩu thành công sang các thị trường châu Âu thông qua kênh TMĐT, đồng thời tiếp cận được với đông đảo khách hàng tiềm năng trên khắp thế giới^[14]. Ngoài ra, đặc điểm xuất khẩu thủy sản của Việt Nam có nhiều điểm tương đồng với xuất khẩu nông sản thông qua TMĐT [https://luanvanaz.com/dac-diem-xuat-khau-thuy-san-cua-viet-nam.html].

Lợi ích đối với người tiêu dùng

Người tiêu dùng cũng được hưởng nhiều lợi ích thiết thực từ việc mua sắm nông sản thông qua các sàn TMĐT. Trước hết, họ có thể dễ dàng tiếp cận với vô vàn loại nông sản đa dạng, phong phú từ khắp các vùng miền trên cả nước, mà không cần phải mất thời gian và công sức di chuyển đến tận nơi. Điều này đặc biệt thuận tiện trong bối cảnh đại dịch COVID-19, khi việc di chuyển và đi lại bị hạn chế để đảm bảo an toàn sức khỏe cộng đồng.

Bên cạnh đó, người tiêu dùng có thể dễ dàng so sánh giá cả, chất lượng và nguồn gốc xuất xứ của các sản phẩm nông nghiệp khác nhau trước khi đưa ra quyết định mua hàng. Nhiều sàn TMĐT uy tín hiện nay cung cấp đầy đủ thông tin truy xuất nguồn gốc rõ ràng, minh bạch, giúp người tiêu dùng hoàn toàn an tâm về chất lượng và an toàn vệ sinh thực phẩm của nông sản mà họ lựa chọn. Người tiêu dùng và vai trò của người tiêu dùng rất quan trọng trong việc thúc đẩy sự phát triển của TMĐT [https://luanvanaz.com/nguoi-tieu-dung-va-vai-tro-cua-nguoi-tieu-dung.html].

Hơn nữa, việc mua sắm qua TMĐT còn giúp người tiêu dùng tiết kiệm đáng kể thời gian và công sức. Họ có thể đặt hàng mọi lúc, mọi nơi, chỉ cần vài thao tác đơn giản trên điện thoại hoặc máy tính, và hàng hóa sẽ được giao đến tận nhà một cách nhanh chóng và tiện lợi, thay vì phải mất thời gian đến các chợ truyền thống hoặc siêu thị để mua sắm. Để hiểu rõ hành vi mua hàng của người tiêu dùng thì ta cần phải nắm vững thuyết hành vi dự định [https://luanvanaz.com/thuyet-hanh-vi-du-dinh-theory-of-planned-behavior-tpb.html].

Lợi ích đối với phát triển kinh tế địa phương và quốc gia

TMĐT trong lĩnh vực nông nghiệp không chỉ mang lại lợi ích cho người nông dân và người tiêu dùng mà còn đóng góp tích cực vào sự phát triển kinh tế của địa phương và quốc gia. Trước hết, TMĐT giúp tăng cường sự liên kết kinh tế giữa các vùng miền trên cả nước, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế đồng đều và cân đối giữa các khu vực. Khái niệm về phát triển giúp ta hiểu rõ hơn về vai trò của TMĐT trong sự phát triển kinh tế [https://luanvanaz.com/khai-niem-ve-phat-trien.html].

Đặc biệt, TMĐT tạo điều kiện cho các hộ sản xuất nhỏ lẻ tại khu vực nông thôn, vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo kết nối trực tiếp với thị trường tiêu thụ rộng lớn, mở rộng cơ hội kinh doanh nông sản, đồng thời lan tỏa và giới thiệu các giá trị văn hóa đặc sắc của mỗi vùng miền đến với đông đảo người tiêu dùng^[15]. Điều này góp phần quan trọng vào việc thu hẹp khoảng cách phát triển giữa các vùng miền và thúc đẩy sự phát triển kinh tế toàn diện, bền vững của đất nước.

Ngoài ra, TMĐT trong nông nghiệp còn góp phần hiện đại hóa nền nông nghiệp Việt Nam, thúc đẩy quá trình chuyển đổi số và phát triển kinh tế số trong khu vực nông thôn. Đây là một trong những mục tiêu quan trọng của Chương trình Chuyển đổi số quốc gia được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt và ban hành vào năm 2020^[16], thể hiện tầm nhìn chiến lược của Đảng và Nhà nước trong việc đưa Việt Nam trở thành một quốc gia số hùng cường trong tương lai. Để phát triển kinh tế địa phương và quốc gia thì không thể thiếu vai trò của ngành nông nghiệp [https://luanvanaz.com/vai-tro-cua-nganh-nong-nghiep-trong-nen-kinh-te-quoc-dan.html].

Thách thức và rào cản trong việc ứng dụng thương mại điện tử trong nông nghiệp

Mặc dù TMĐT mang lại nhiều lợi ích to lớn, nhưng việc ứng dụng TMĐT trong lĩnh vực nông nghiệp ở Việt Nam vẫn còn đối mặt với không ít thách thức và rào cản. Nghiên cứu tại phường Thủy Biều, thành phố Huế đã chỉ ra rằng, tâm lý lo sợ rủi ro, thiếu kiến thức và kỹ năng sử dụng công nghệ số, cùng với thói quen mua bán hàng hóa trực tiếp truyền thống đang là những rào cản chính trong việc ứng dụng TMĐT của các hộ nông dân^[17].

Hạn chế về nhận thức và kỹ năng số

Nhiều nông dân, đặc biệt là những người lớn tuổi, vẫn còn xa lạ và chưa quen với việc sử dụng các thiết bị điện tử thông minh và các ứng dụng TMĐT trên điện thoại hoặc máy tính. Họ gặp nhiều khó khăn trong việc tìm hiểu và áp dụng các công nghệ mới vào hoạt động sản xuất kinh doanh, dẫn đến tâm lý e ngại, lo lắng và không muốn thay đổi phương thức sản xuất, kinh doanh truyền thống đã quen thuộc từ lâu. Để giải quyết vấn đề này thì cần phải nâng cao khái niệm về giáo dục và đào tạo cho người nông dân [https://luanvanaz.com/khai-niem-ve-giao-duc-dao-tao.html].

Vấn đề về cơ sở hạ tầng và logistics

Một trong những thách thức lớn nhất đối với việc ứng dụng TMĐT trong nông nghiệp là vấn đề về cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin và logistics. Tại nhiều vùng nông thôn, đặc biệt là các vùng sâu, vùng xa, vùng núi, cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin chưa phát triển đồng bộ, chất lượng kết nối internet còn hạn chế, thậm chí chưa có internet, gây nhiều khó khăn cho việc triển khai và ứng dụng các nền tảng và dịch vụ TMĐT.

Bên cạnh đó, hệ thống logistics phục vụ cho TMĐT tại các khu vực nông thôn còn chưa hoàn thiện và đồng bộ. Việc vận chuyển nông sản, đặc biệt là các loại nông sản tươi sống, có thời gian bảo quản ngắn, đòi hỏi các điều kiện bảo quản đặc biệt về nhiệt độ, độ ẩm và thời gian vận chuyển nhanh chóng, gây ra nhiều khó khăn và chi phí phát sinh cho việc giao hàng qua các nền tảng TMĐT. Để giải quyết vấn đề về logistics thì cần phải hiểu rõ khái niệm logistics là gì [https://luanvanaz.com/khai-niem-logistics.html].

Khó khăn trong đảm bảo chất lượng và truy xuất nguồn gốc

Một thách thức không nhỏ khác đối với việc ứng dụng TMĐT trong nông nghiệp là vấn đề đảm bảo chất lượng và truy xuất nguồn gốc nông sản. Người tiêu dùng khi mua hàng qua các nền tảng TMĐT thường có tâm lý lo ngại về chất lượng sản phẩm, đặc biệt là các sản phẩm nông nghiệp tươi sống, vì họ không được trực tiếp kiểm tra và lựa chọn sản phẩm trước khi mua. Lựa chọn thực phẩm công nghiệp cũng giúp cho người tiêu dùng an tâm hơn khi mua sắm nông sản qua TMĐT [https://luanvanaz.com/lua-chon-thuc-pham-cong-nghiep-nhung-thong-tin-can-biet.html].

Hơn nữa, việc thiết lập và vận hành hệ thống truy xuất nguồn gốc cho nông sản trên các nền tảng TMĐT cũng gặp nhiều khó khăn, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các bên liên quan, từ người sản xuất, nhà cung cấp, đơn vị logistics đến các cơ quan quản lý nhà nước. Để nâng cao chất lượng hàng nông sản và tạo dựng niềm tin cho người tiêu dùng, việc đầu tiên cần làm là hoàn thiện hệ thống pháp luật về vệ sinh dịch tễ hiện hành của Việt Nam, từ đó tạo ra một hành lang pháp lý rõ ràng, minh bạch và thông thoáng cho việc đầu tư phát triển ngành nông nghiệp theo hướng xanh, sạch và bền vững^[18].

Rào cản về tâm lý và thói quen tiêu dùng

Rào cản về tâm lý và thói quen tiêu dùng cũng là một thách thức đáng kể đối với việc ứng dụng TMĐT trong nông nghiệp. Nhiều người tiêu dùng Việt Nam vẫn giữ thói quen mua sắm nông sản tại các chợ truyền thống hoặc cửa hàng tạp hóa gần nhà, nơi họ có thể trực tiếp xem, chạm vào và lựa chọn sản phẩm theo ý muốn. Cần phải nắm bắt được lý thuyết tâm lý để thay đổi được thói quen của người tiêu dùng [https://luanvanaz.com/ly-thuyet-tam-ly-psychological-theory.html].

Việc thay đổi thói quen tiêu dùng từ mua sắm trực tiếp sang mua sắm trực tuyến đòi hỏi thời gian và quá trình thích ứng dần dần. Đồng thời, người tiêu dùng cũng cần được đảm bảo về chất lượng, giá cả hợp lý và dịch vụ chăm sóc khách hàng tốt khi mua nông sản qua các nền tảng TMĐT, để họ cảm thấy tin tưởng và an tâm hơn khi lựa chọn hình thức mua sắm mới này. Để làm được điều này thì cần phải có mô hình lý thuyết về sự hài lòng của khách hàng [https://luanvanaz.com/mo-hinh-ly-thuyet-chi-hai-long-cua-khach-hang.html].

Giải pháp thúc đẩy kết nối nông sản thông qua thương mại điện tử

Để vượt qua những thách thức và thúc đẩy mạnh mẽ hơn nữa việc kết nối nông sản thông qua TMĐT, cần triển khai đồng bộ nhiều giải pháp toàn diện và hiệu quả.

Nâng cao năng lực số cho người nông dân

Việc nâng cao năng lực số cho người nông dân là một giải pháp then chốt. Sở Công Thương tỉnh Bắc Giang đã tiên phong triển khai các chương trình phối hợp với các sàn TMĐT uy tín để tổ chức các khóa tập huấn, đào tạo kỹ năng số cho các HTX và nông dân trồng vải thiều tại huyện Lục Ngạn theo phương thức “cầm tay chỉ việc”. Các khóa đào tạo tập trung hướng dẫn nông dân các kỹ năng thực hành như livestream bán hàng trực tiếp trên mạng xã hội và sàn TMĐT, cách tiếp nhận đơn hàng, chốt đơn, đóng gói sản phẩm, giao nhận hàng hóa và thanh toán trực tuyến^[19].

Bưu điện tỉnh Lai Châu cũng đã phối hợp chặt chẽ với Cục Chuyển đổi số quốc gia, Sở Thông tin và Truyền thông, Hội Nông dân tỉnh, Thành đoàn Lai Châu tổ chức nhiều lớp đào tạo kỹ năng số, nâng cao nhận thức về TMĐT và chuyển đổi số cho hội viên hội nông dân, đoàn viên thanh niên và người dân tại 8 huyện, thành phố trên địa bàn tỉnh. Các lớp đào tạo tập trung vào hướng dẫn cách thức sử dụng và vận hành các nền tảng TMĐT, cách đưa sản phẩm nông sản lên sàn, cách quảng bá và giới thiệu sản phẩm trực tuyến. Sau khi được trang bị đầy đủ kiến thức và kỹ năng về sử dụng sàn TMĐT, mỗi nông dân sẽ trở thành một tài khoản số, một cửa hàng số, một gian hàng số trên mạng internet, từ đó mở rộng thị trường tiêu thụ và tăng cường khả năng kết nối với khách hàng^[20]. Cần nắm vững quá trình tự học và phương pháp dạy tự học cho sinh viên để nâng cao hiệu quả của các lớp đào tạo [https://luanvanaz.com/qua-trinh-tu-hoc-va-phuong-phap-day-tu-hoc-cho-sinh-vien.html].

Xây dựng và phát triển các sàn thương mại điện tử chuyên biệt

Việc xây dựng và phát triển các sàn TMĐT chuyên biệt dành riêng cho nông sản là một giải pháp chiến lược và quan trọng. Sàn TMĐT nongsan.buudien.vn là một ví dụ điển hình về nền tảng TMĐT chuyên biệt đầu tiên của Việt Nam, tập trung vào các sản phẩm nông sản chất lượng cao^[2]. Sàn TMĐT này được xây dựng với mục tiêu gắn kết các công cụ số hiện đại, đặc biệt là tính năng bán hàng trực tuyến (livestream), với mạng lưới hơn 14.000 điểm phục vụ rộng khắp của Vietnam Post trên toàn quốc, tạo thành một hệ thống cửa hàng giao dịch nông sản trực tuyến quy mô lớn, nhanh chóng và gần gũi nhất với người dân^[21].

Với lợi thế về mạng lưới rộng khắp với 13.000 điểm phục vụ, trong đó có hơn 8.000 Bưu điện – Văn hóa xã trải rộng đến tận thôn bản, Vietnam Post có vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy sứ mệnh kết nối nông sản và văn hóa giữa các vùng miền. Qua đó, giúp các hộ sản xuất nhỏ lẻ tại khu vực nông thôn, vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo kết nối trực tiếp với thị trường tiêu thụ rộng lớn, mở rộng cơ hội kinh doanh nông sản, đồng thời lan tỏa và giới thiệu các giá trị văn hóa đặc sắc của mỗi vùng miền đến với đông đảo người tiêu dùng^[15]. Ngoài ra, để phát triển các sàn thương mại điện tử thì cần nắm vững các điều kiện cơ bản để phát triển du lịch [https://luanvanaz.com/cac-dieu-kien-co-ban-de-phat-trien-du-lich.html].

Hoàn thiện chính sách và môi trường pháp lý

Hoàn thiện chính sách và môi trường pháp lý là một yếu tố then chốt để thúc đẩy kết nối nông sản thông qua TMĐT. Ngày 21/07/2021, Bộ Thông tin và Truyền thông đã chính thức phê duyệt Chương trình hỗ trợ hộ sản xuất nông nghiệp kinh doanh trên sàn TMĐT, thúc đẩy phát triển kinh tế số nông nghiệp, nông thôn (Kế hoạch 1034). Chương trình này có sự tham gia phối hợp chặt chẽ của các cơ quan chức năng liên quan thuộc Bộ NN&PTNT, Bộ Công Thương và UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương^[22]. Để hoàn thiện chính sách thì ta cần phải hiểu khái niệm về chính sách [https://luanvanaz.com/khai-niem-ve-chinh-sach.html].

Bên cạnh đó, việc hoàn thiện khung pháp lý về vệ sinh dịch tễ đối với hàng nông sản xuất khẩu cũng đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao chất lượng và giá trị nông sản Việt Nam trên thị trường quốc tế. Để cải thiện chất lượng hàng nông sản một cách bền vững, việc cấp thiết là phải hoàn thiện hệ thống pháp luật về vệ sinh dịch tễ hiện hành của Việt Nam, từ đó tạo dựng một hành lang pháp lý phù hợp, minh bạch và thông thoáng, khuyến khích và tạo điều kiện thuận lợi cho việc đầu tư phát triển ngành nông nghiệp theo hướng xanh, sạch và bền vững^[18].

Tăng cường liên kết sản xuất và tiêu thụ

Tăng cường liên kết sản xuất trong nông nghiệp cũng là một giải pháp quan trọng để thúc đẩy kết nối nông sản thông qua TMĐT. Liên kết sản xuất được xem là điều kiện tiên quyết để thực hiện thành công việc ứng dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất nông nghiệp, tạo ra lợi thế cạnh tranh vượt trội cho sản phẩm nông nghiệp Việt Nam trên thị trường quốc tế đầy cạnh tranh^[23].

Nghiên cứu thực tế tại khu vực Đồng bằng sông Cửu Long đã minh chứng rõ nét hiệu quả của mô hình liên kết sản xuất của nông dân, mang lại nhiều lợi ích thiết thực như tạo cơ hội nâng cao trình độ kỹ thuật sản xuất cho nông dân, tạo điều kiện nâng cấp chuỗi cung ứng vật tư nông nghiệp, nâng cấp chuỗi giá trị nông sản, mang lại hiệu quả kinh tế cao hơn và định hướng tầm nhìn chiến lược cho nền nông nghiệp công nghệ cao bền vững trong tương lai^[24]. Để liên kết sản xuất và tiêu thụ thì chúng ta cần xây dựng giả thuyết nghiên cứu để tìm ra phương pháp phù hợp [https://luanvanaz.com/xay-dung-gia-thuyet-nghien-cuu.html].

Kết luận và kiến nghị

Tổng kết vai trò của thương mại điện tử

Thương mại điện tử đóng một vai trò vô cùng quan trọng và không thể phủ nhận trong việc kết nối sản phẩm nông nghiệp với thị trường tiêu dùng rộng lớn. TMĐT không chỉ thúc đẩy tiêu thụ nông sản một cách bền vững và ổn định, mà còn góp phần nâng cao giá trị và xây dựng thương hiệu cho nông sản Việt Nam, mở rộng thị trường tiêu thụ cả trong nước và quốc tế, giảm thiểu các khâu trung gian không cần thiết và tối ưu hóa toàn bộ chuỗi cung ứng nông sản.

TMĐT mang lại lợi ích cho tất cả các bên liên quan trong chuỗi giá trị nông nghiệp. Đối với người nông dân và các HTX, TMĐT mở ra cánh cửa tiếp cận thị trường rộng lớn hơn, nâng cao giá trị sản phẩm và tiếp cận với các công nghệ số hiện đại. Đối với người tiêu dùng, TMĐT mang đến sự đa dạng về sản phẩm nông nghiệp, khả năng so sánh giá cả và chất lượng dễ dàng, đồng thời tiết kiệm thời gian và công sức mua sắm. Đối với sự phát triển kinh tế địa phương và quốc gia, TMĐT giúp tăng cường liên kết kinh tế giữa các vùng miền, thúc đẩy phát triển kinh tế đồng đều và hiện đại hóa nền nông nghiệp.

Tuy nhiên, việc ứng dụng TMĐT trong nông nghiệp vẫn còn nhiều thách thức cần vượt qua, bao gồm hạn chế về nhận thức và kỹ năng số của người nông dân, vấn đề về cơ sở hạ tầng và logistics chưa đồng bộ, khó khăn trong việc đảm bảo chất lượng và truy xuất nguồn gốc nông sản, và rào cản về tâm lý và thói quen tiêu dùng của một bộ phận người dân.

Để thúc đẩy mạnh mẽ hơn nữa việc kết nối nông sản thông qua TMĐT, cần triển khai đồng bộ và quyết liệt nhiều giải pháp. Trước hết, cần ưu tiên nâng cao năng lực số cho người nông dân thông qua các chương trình đào tạo, tập huấn thiết thực và hiệu quả. Bên cạnh đó, cần tiếp tục xây dựng và phát triển các sàn TMĐT chuyên biệt cho nông sản, hoàn thiện khung chính sách và môi trường pháp lý hỗ trợ, đồng thời tăng cường liên kết sản xuất và tiêu thụ nông sản theo chuỗi giá trị. Bên cạnh đó, các yếu tố ảnh hưởng đến hệ phân phối hàng hóa cũng cần phải được xem xét [https://luanvanaz.com/cac-nhan-to-anh-huong-den-he-phan-phoi-hang-hoa-hien-nay.html].

Đề xuất hướng phát triển trong tương lai

Trong tương lai, TMĐT trong lĩnh vực nông nghiệp cần hướng tới các xu hướng phát triển mới và tiên tiến hơn, như ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong việc dự báo nhu cầu thị trường, phân tích dữ liệu lớn để đưa ra các quyết định sản xuất và kinh doanh thông minh hơn. Phát triển hệ thống truy xuất nguồn gốc nông sản dựa trên công nghệ blockchain để tăng cường tính minh bạch và độ tin cậy của thông tin sản phẩm. Xây dựng các nền tảng TMĐT tích hợp đa dịch vụ cho nông sản, không chỉ dừng lại ở việc mua bán trực tuyến mà còn cung cấp các dịch vụ hỗ trợ khác như tư vấn kỹ thuật, tài chính, bảo hiểm nông nghiệp. Chúng ta có thể tham khảo 700+ prompt ChatGPT để hỗ trợ trong việc phân tích và dự báo thị trường [https://luanvans.com/tailieu/xlsx-tong-hop-700-prompt-chatgpt-du-moi-nganh-nghe/].

Ngoài ra, cần tăng cường vai trò của lãnh